خبرگزاریعلت به نقل از فارس – همدان: هگمتانه، اکباتان، آمادای، امدانه، آنادانا؛ نام‌های شهری تاریخی همدان در گذر زمان است، نام‌هایی که هر کدام در دوره‌های خاص تاریخی وجه تسمیه‌ای برای آن بوده و امروز دیگر کاربردی ندارد.

  اول شهریورماه، زادروز حکیم هزاره‌ها شیخ‌الرئیس ابوعلی‌سینا به نام این کهن شهر ایران باستان نام‌گذاری شده است، این تولد پربرکت، بهانه‌ای شده تا نام همدان در تقویم ملی جای گیرد و یک روز به نام این شهر قدیمی پاس داشته شود؛ این شهر که یادگاری از دوران مادهاست، روزهای سخت و دشواری را به خود دیده است، سردی و گرمی روزگار را چشیده اما در برابر سختی‌ها قدم خم نکرده و امروز چون الوند سرافراز ایستاده و بر افتخارات روزگار خود می‌بالد.

همدان شهری مدور و متحدالمرکز با میدانی در وسط شهر است که چرخ‌های گاری و درشکه در این میدان خاطرات زیادی دارند، آنجا که درشکه‌های قدیمی با اسب‌های زیبا و به ظاهر آراسته دور این میدان را طی کرده و مردم را در شهر جابه جا می‌کردند.

زمستان‌های سرد و کولاکی همدان را کسی از یاد نمی‌برد، آنجا که مردم تا زانو در برف می‌رفتند تا ذره‌ای نفت در چراغ‌های گردسوز بریزند و دور آن از خوشی‌های روزگار و افسانه‌های قدیمی بگویند.

یخبندا‌ن‌های که کل زمستان، همدان را می‌پوشاند و بازی زمستانی کودکانه‌هایمان با سرسره بازی روی یخ‌ها رقم‌می‌خورد، همیشه در ذهن اهالی آن می‌ماند وقتی دیگر آن زمستان‌ها تکرار نمی‌شود.

تابستان‌های پرآب و خنک این شهر که شب‌ها را در پشت‌بام می‌آرمیدند روزها برای فرار از گرمای آن با خنکای کوزه‌های سفالین آب روح خود را جلا می‌دادند همواره در یادمان خواهد بود. 

اما این روزها دیگر میدان مرکزی همدان، پیاده‌راه شده و هیچ ماشین یا درشکه‌ای در آن تردد نمی‌کند، هرچند هنوز کارکرد بازارمحور بودن آن از بین نرفته و مردم برای تهیه هر کالا یا عبور و مرور به هر نقطه از شهر سَری به میدان مرکزی شهر می‌زنند. 

از این میدان ۶ خیابان منشعب می‌شود که هر کدام نام یکی از مشاهیر ملی و جهانی را دارد و به محلات مختلف شهر ختم می‌شود، محلاتی که نام هرکدام برگرفته از کسبه و حال و روز آن دوران است.

کلپا، محله حاجی، قاشق‌تراشان، کبابیان، چمن چوپان، جولان و... محلات همدان طی ادوار گذشته است که صمیمیت و گذشت خصلت مردمان روزگار آن بود، خانه‌هایی در کنار هم با حمام و مسجدی که در مرکز محله قرار داشت روزگار خوشی را برای اهالی رقم زده بود و در خوشی و ناخوشی ایام کنار هم بودند و این حال و احوال را فقط مو سپیدکرده‌های آن می‌دانند.

بازی‌های کودکانش به چرخش لاستیک با چوب و یک قل دوقل و هفت سنگ و... می‌گذشت و بیشتر اوقات را با هم سن و سالان در کوچه‌ پس کوچه‌های تنگ و باریک می‌گذراندند.

اما همدان امروز دیگر حال و هوای گذشته را ندارد، کوچه پس کوچه‌های باصفای آن یا تخریب شده یا مخروبه‌های آن تبدیل به آپارتمان‌های بلندی شده که جایی برای بازی کودکان و صفای بزرگان محلات ندارد.

امروز دیگر قاشق‌تراشان جای قاشق‌تراشان نیست و کلپا و جولان نیز همچون گذشته نیستند و خیابان‌کشی، پهن شدن کوچه‌ها و تخریب برخی خانه‌ها و نوسازی آنها شکل جدیدی به این محلات داده است، هرچند از اهالی این محلات نیز دیگر خبری نیست.

زبان اکثریت مردم همدان فارسی است اما گویش‌‌های مختلف ترکی، لری، لکی و کردی نیز در این شهر باب است به طوری که بیشتر ساکنان مرکز استان را فارسی‌زبانان تشکیل می‌دهد.

هنوز لهجه شیرین ‌هِمِدانی زیر سقف آسمان این شهر در بین اهالی قدیمی آن در محلات قدیمی آدمی را به زمان‌های دوری می‌برد، آنجا که گاهی به شیرین زبانی کودکان یا نصایح بزرگان ختم می‌شد و غافل از اینکه روزی ممکن است همین لهجه هم کمرنگ شود، باید حساس بود و مانع از آن شد. 

بعد از ظهور اسلام، همدان مانند بیشتر نقاط ایران در آن روز تحت حکومت عباسیان و علویان قرار گرفت. همانطور که در نوشته‌های تاریخی که از آن دوره موجود است، قدمت بازار همدان را متعلق به دوره سامانیان می‌دانند و در برخی دیگر از متون تاریخی سیاحان به جز بنای کاروانسرای گلشن که متعلق به عهد صفوی است، معتقدند بخش‌های عمده بازار کنونی در دوره قاجار یا پهلوی ساخته شده ‌است.

بر اساس مدارک موجود، حتی پیش از هرودوت در پایتخت مادان یعنی هگمتانه باستان، نه تنها داد و ستد و بازرگانی از دیرباز بسیار پررونق بوده، بلکه یک نهاد بانکی و بانکداری پیشرفته و تقریبا امروزی نیز برای تسهیل امور تجاری و مبادلات کالایی در آن شهر دایر و فعال بوده است.

در بازار همدان در میدان مرکزی، کاورانسراهایی تعبیه بود و روزها یا چند روز یکبار بارهای ارتزاق مردم در کاروانسراها خالی می‌شد و در بازار کنار آن به فروش می‌رسید.

اما در دنیای امروز بازار همدان، آنچه هنوز کارکرد خود را حفظ کرده است، مرکزیت میدان امام برای خرید و فروش اجناس و کالاهاست، هنوز که هنوز است مردم برای تهیه ارزاق زندگی به میدان امام می‌روند و کار و کاسبی در میدان امام و ۶ خیابان منعشب از آن پررونق است.

هنور کاروانسراهای به جا مانده از آن دوران با کمی تغییر شکل، همچون گذشته وجود دارند، اما برخی از کالاها که کارکرد بیشتری داشتند، این روزها فروش ندارند یا به کل از بین رفته‌اند، که این هم حاصل ماشینی شدن زندگانی است که باعث شده برخی کالاهای مورد مصرف جایگزین آنها شود.

در بازار همدان دیگر صحافخانه صحافی نمی‌کند بلکه تبدیل به مغازه‌هایی برای فروش کتاب و نوشت افزار شده است، در کفشدوزخانه دیگر کفش نمی‌دوزند بلکه تبدیل به حجره‌هایی برای فروش کفش شده است و ...
 

کهن شهر همدان از گذشته برای باستانشناسان و گردشگران جذاب و دیدنی بود و تاریخ و تمدن بازمانده از ادوار گذشته هر یک در نقطه‌ای جا خوش کرده بودند که از تعدد بالایی برخوردار بودند.

تاریخ کهن همدان یادگاری از ادوار گذشته تاریخ است که همچنان در دل این خاک جای دارند و نمادی بر استواری این دیار هستند، کتیبه‌های گنجنامه، گنبد علویان، مسجد جامع، آرامگاه باباطاهر و بوعلی سینا و...هر یک بازمانده‌ای از یک دوره تاریخی هستند که گواهی بر کهن و قدمتی بودن این دیار بود و پس از روزها و سال‌ها همچنان استوار در این شهر تاریخی هستند.

همدان، این روزها به پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین معروف شده و دیگر گردشگران و باستانشناسان فقط برای دیدن آثار تاریخی به این شهر نمی‌‌آیند، بلکه بوستان‌ها و نقاط تفریحی و توریستی مانند تپه عباس‌آباد، دهکده تفریحی گنجنامه، غار علیصدر و ... هم جاذب گردشگر شده‌اند.

در پی گذر ایام، همدان نسبت به مسائل سیاسی بی‌تفاوت نبود و با وقوع انقلاب اسلامی مردم این خطه همگام با مردم کشورمان وارد میدان شدند و نقش خود را در پیروزی انقلاب به ثمر نشاندند.

هر چند در این میان نمی‌توان از بزرگان کهن شهر همدان نامی به میان نیاورد، آنها که در هر برهه از تاریخ نقش‌آفرینی داشتند و توانستند در تحقق آرمان‌های ارزشی کشورمان اثرگذار باشند.

خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، عین القضات همدانی، میرسیدعلی همدانی، آیت‌الله معصومی همدانی، آیت‌الله تالهی و... از علما و فضلایی هستند که در برهه‌های مختلف تاریخی همدان حضور داشتند.

اگر همدان در گذشته به علما و فضلایی که در دل این خاک پرورانده است، می‌بالید و هنوز هم به آن افتخار می‌کند، امروز به فرزندانی چون شهید سرلشگر حاج حسین همدانی، شهید مصطفی احمدی‌روشن، شهید چیت‌سازیان، شهید خوش لفظ و و ۸ هزار شهید خود که بار دیگر شهامت به خرج داده و با خون خود حماسه‌افرینی کرده‌اند نیز می‌بالد.

امروز همدان بلندقامت‌تر از گذشته با تکیه بر تاریخ بلند و همت و اراده مردمانش پیشرو برای همدانی آباد و آزاد است تا بتواند در کنار الوند همیشه سرافراز حرکت رو به جلوی خود را برای افتخارآفرینی‌های بیشتر داشته باشد.

انتهای پیام/