گروه پژوهشی پویا فکر در ادامه سلسله نشست‌های علمی خود دومین جلسه از نشست تخصصی با موضوع «فتوحات در دوره خلفای نخستین» را با محوریت «پیامدهای فتوحات» برگزار کرد. این نشست‌های تخصصی با موضوع «فتوحات در دوره خلفای نخستین» درصدد بررسی این مسأله است که آیا واقعاً فتوحات دوران خلفای نخستین طبق موازین اسلامی بوده یا باید آن را عملکرد مسلمانان و یا اعراب به‌حساب آورد؟ به‌علاوه، دیدگاه و نقش اهل‌بیت (ع) در این مسأله و مخصوصاً در خصوص حمله به ایران چه بوده است؟ در این نشست سید احمدرضا خضری، استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران و رئیس انجمن ایرانی تاریخ اسلام، به بررسی پیامدهای فتوحات در دوره خلفای نخستین پرداخت. وی گفت: موضوع این نشست بحث تاریخی صرف نیست و برشی کاملاً کاربردی از حیث موضوعات فقهی و کلامی است و بسیاری از موضوعات فقهی از جمله جهاد و بحث‌های حکومتی را در خود جای می‌دهد. خضری در خصوص اهمیت پرداختن به موضوع فتوحات در دوره خلفای نخستین گفت: در خصوص فتوحات اگر در تاریخ با عنوان «کشورگشایی‌های عرب» مواجه شویم، نیاز نیست بحثی در مورد آن انجام شود. همان‌طور که ایرانیان، اسکندر مقدونی، تیمور و اردشیر بابکان کشورگشایی داشتند. تاریخ پر از این فتوحات و کشورگشایی‌هاست. مسأله در مورد کشورگشایی‌های عرب آنجا موضوع بحث می‌شود و اهمیت بررسی پیدا می‌کند که از این فتوحات با عنوان فتوحات اسلامی یاد می‌کنند. بررسی اینکه آیا این فتوحات، فتوحات عرب است یا فتوحات اسلام و مسلمانان بسیار مهم است و باید در خصوص انگیزه‌های این فتوحات و پیامدهای آن به‌صورت دقیق و موشکافانه مطالعه و بررسی کرد. رئیس انجمن ایرانی تاریخ اسلام در ادامه این همایش گفت: مسأله تعیین جانشین پیامبر و جریانات سیاسی که به دنبال دارد یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های خلفا به‌ویژه خلیفه اول برای شروع فتوحات است و این فتوحات همان کشورگشایی‌هایی است که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) و در دوران جانشینان او در دوره‌های مختلف اتفاق افتاده است و می‌توانید در دوره‌های مختلف آن را پیگیری کنید. یک دوره آن دوره خلفای نخستین است. دوره دیگر امویان، عباسیان، عثمانی و حتی در دوره‌های میانی تاریخ اسلام و هم‌زمان با عباسیان هم می‌توانید این کشورگشایی‌ها و فتوحات را دنبال کنید. خضری به بررسی انگیزه‌های دینی اعتقادی، سیاسی، مالی معیشتی، اجتماعی فرهنگی فتوحات پرداخت و در خصوص هر یک توضیحات کاملی ارائه داد. بررسی مفصل پیامدهای سیاسی، اجتماعی و دینی فتوحات در بخش دوم این همایش انجام شد. استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران در پایان در خصوص اهمیت مراجعه به منابع تاریخی در بررسی فتوحات در دوره خلفای نخستین گفت: در خصوص فتوحات و لشکرکشی‌هایی که بعد از پیامبر اکرم اتفاق افتاده، منابع متعددی وجود دارد، اما متأسفانه عموم این منابع مربوط به سده سوم هجری هستند. یعنی دست‌کم حدود ۲۰۰ سال بعد از اتفاق افتادن این فتوحات منابع نوشته شدند که چه‌بسا این منابع واقعیتی را که در تاریخ اتفاق افتاده باشد، ننوشته باشند و یا آن‌ها را تغییر داده و مطابق آنچه موردنظرشان بوده نوشته باشند. پس باید به‌شدت در باب استفاده از منابع فتوح برای فهم آنچه اتفاق افتاده، محتاط بود و با مقایسه و موشکافی اطلاعات موجود از آن‌ها استفاده و بهره‌برداری کرد. برای مطالعه و تماشای فایل کامل سخنرانی احمدرضا خضری در دومین نشست تخصصی بررسی فتوحات در دوره خلفای نخستین می‌توانید به نشانی www.pooyafekr.com مراجعه کنید.